اغلب به جای استفاده از اصطلاح «بیماری قلبی عروقی» از «اصلاح بیماری قلبی» استفاده می‌شود. بیماری قلبی عروقی به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن رگ‌های قلب شخص مسدود و یا تنگ شده که ممکن است باعث حمله قلبی، درد قفسه سینه و سکته مغزی شود. بیماری‌هایی که عضله، دریچه و ریتم قلب را تحت تأثیر قرار می‌دهند با عنوان بیماری قلبی شناخته می‌شوند.
اکثر بیماری‌های قلبی با انتخاب یک شیوه‌ی صحیح و سالم زندگی، قابل درمان هستند.
علائم بیماری
1- علائم بیماری مربوط به رگ‌های خونی (بیماری آترواسکلروز)
علائم این بیماری قلبی عروقی ممکن است برای خانم‌ها و آقایان متفاوت باشد. به طور مثال، آقایان بیشتر درد قفسه سینه دارند ولی این بیماری برای اکثر خانم‌ها به صورت تنگی نفس، حالت تهوع و خستگی شدید ظاهر می‌شود. از جمله علائم شایع عبارت‌اند از:
- درد قفسه سینه، تنگی قفسه سینه، فشار قفسه سینه و ناراحتی قفسه سینه (آنژین)
- تنگی نفس
- درد، بی‌حسی، ضعف یا سردی دست‌وپاها زمانی که رگ‌های خونی مربوط به قسمت‌هایی از بدن تنگ شود.
- درد گردن، فک، گلو، شکم و کمر
ممکن است بیماری قلبی تا زمانی که علائم جدی مانند حمله قلبی و سکته از خود نشان نداده است، شناسایی نشود. بهتر است شخصی که برخی از علائم بالا را در خود دید سریعاً به پزشک مراجعه کند تا پس از بررسی پزشک نتیجه معلوم شود.
2- علائم بیماری مربوط به ضربان غیرطبیعی قلب (بیماری آریتمی قلب)
بیماری آریتمی ناشی از ضربان غیرطبیعی قلب است. ضربان قلب می‌تواند به صورت خیلی سریع، کند و یا نامنظم باشد. از علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لرزش و حرکت قفسه سینه
- ضربان قلب سریع مثل ضربان قلب بعد از مسابقه دو (تاکیکاردی)
- ضربان قلب کند (برادی کاردی)
- درد یا ناراحتی قفسه سینه
- تنگی نفس
- سرگیجه
- سرماخوردگی
- کم‌خونی (سینوکوپ) یا بیماری near fainti که باعث کاهش جریان خون به مغز می‌شود.
3- علائم بیماری قلبی ناشی از نقص قلب
نقص‌های قلبی مادرزادی که جدی هستند بلافاصله بعد از تولد آشکار می‌شوند که از علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کبود بودن پوست که به صورت خاکستری روشن یا آبی است.
- تورم در پاها، شکم یا نواحی اطراف چشم اتفاق می‌افتد.
- تغذیه یک نوزاد مبتلا به این بیماری باعث افزایش وزن زیاد می‌شود.
برخی از نواقص قلبی وجود دارند که زیاد جدی نیستند و ممکن است در دوران کودکی و حتی بزرگ‌سالی هم تشخیص داده نشود چون که زندگی آن شخص را تهدید نمی‌کنند. از علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نفس عمیق کشیدن هنگام تمرین و ورزش زیاد
- زود خسته شدن بعد از ورزش و تمرین
- تورم دست‌ها، پاها و مچ پا
4- علائم بیماری قلبی ناشی از عضله قلب ضعیف (بیماری کاردیومیوپاتی)
ممکن است این بیماری در مراحل اولیه هیچ گونه علائمی نداشته باشد. به مرور زمان و شدت یافتن بیماری علائم زیر آشکار می‌شود:
- تنفس با فشار و با فاصله
- تورم پاها، مچ پا
- خستگی
- ضربان قلب نامنظم که ممکن است سریع، تپش یا با لرزش باشد.
- سرماخوردگی، سرگیجه
5- علائم بیماری قلب ناشی از عفونت قلب
اندوکاردیت نوعی بیماری عفونی است که بر غشای داخلی قلب که نقش جدا کردن دهلیزها و دریچه‌های قلب (اندوکریدی) را دارد، تأثیر می‌گذارد. علائم عفونت قلب شامل موارد زیر است:
- تب
- تنگی نفس
- ضعف یا خستگی
- تورم در پاها یا شکم
- تغییرات در ریتم قلب
- سرفه خشک یا مداوم
- ضایعات پوستی یا لکه‌های غیر طبیعی
6- علائم بیماری قلبی ناشی از ناراحتی دریچه قلب
قلب دارای 4 دریچه با نام‌های آئورت، میترال، پولمونری و سه‌لتی (تریکوسپید) است. این 4 دریچه وظیفه‌ی هدایت جریان خون به قلب را بر عهده دارند. این دریچه‌ها ممکن است به علت بروز برخی شرایط آسیب ببینند و اختلالاتی در عملکرد آن‌ها برای هدایت خون انجام شود که ممکن است باعث نشت خون، تنگ شدن و انقباض نادرست قلب شوند.
برای علائم بیماری قلبی دریچه می‌توان موارد زیر را مطرح کرد:
- خستگی
- تنگی نفس
- ضربان قلب نامنظم
- سوزش پاها و مچ پاها
- درد قفسه سینه
- سرگیجه (سینوکوپ)
چه موقع باید به دکتر مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده علائم زیر باید فوراً به پزشک مراجعه کرد:
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- خستگی
اگر بیماری قلبی در همان اوایل تشخیص داده شود، درمان آن راحت‌تر است. بهتر است شخصی که این علائم را در خود مشاهده می‌کند، همه‌ی آن‌ها را با پزشک خود در میان بگذارد، چراکه هرگونه نگرانی که ممکن است در مورد بیماری قلبی وجود داشته باشد، از طریق مشاوره با پزشک برطرف می‌شود. همچنین افرادی که سابقه بیماری قلبی خانوادگی دارند بهتر است برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری به پزشک مراجعه کنند.
اگر علائم و نشانه‌های مربوط به بیماری قلبی را در خود مشاهده کردید، هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید.
قلب چگونه کار می‌کند؟
قلب همانند یک پمپ است. این عضو عضلانی بدن به اندازه مشت هر شخص می‌باشد و در سمت چپ مرکز بدن قرار دارد و به دو قسمت چپ و راست تقسیم شده است. این تقسیم‌بندی برای جلوگیری از مخلوط شدن خون پر اکسیژن و کم اکسیژن، است. خون پر اکسیژن پس از گردش در کل بدن، خود را به قلب می‌رساند.
- سمت راست قلب که شامل دهلیز و حفره راست است وظیفه جمع‌آوری و پمپ خون از طریق رگ‌های خونی ریوی به شش را بر عهده دارد.
- ریه‌ها با تهیه اکسیژن جدید، خون را تازه می‌کنند. همچنین ریه‌ها دی‌اکسید کربن را که یک ضایعه تنفسی است به خود جذب می‌کنند.
- سپس خون پر اکسیژن به سمت چپ قلب که شامل دهلیز و حفره چپ است، وارد می‌شود.
- سمت چپ قلب خون را از طریق شاهرگ پمپاژ می‌کند و اکسیژن و مواد مغذی کل بدن را تأمین می‌کند.
دریچه‌های قلب
قلب دارای 4 دریچه است که برای حرکت خون راه درستی را انتخاب می‌کنند، به طوری که فقط آن راهی که نیاز است، باز می‌شود. این 4 دریچه عبارت‌اند از:
- سه‌لتی
- میترال
- پولمونری
- آئورت
ضربان قلب
ضربان قلب، همان انقباض و انبساط پیوسته قلب است. در هنگام انقباض قلب، حفره‌های قلب متوقف می‌شوند و خون را از طریق رگ‌ها به ریه و کل بدن وارد می‌کنند.
در هنگام انبساط قلب، حفره‌های قلب با خون‌هایی که از طریق رگ‌های سمت چپ و راست قلب از دهلیزهای بالایی می‌آیند، پر می‌شوند.
سیستم الکتریکی
رابط‌های الکتریکی قلب باعث می‌شوند ضربان قلب که کار کنترل پیوسته‌ی تبادل خون کم اکسیژن و پر اکسیژن را بر عهده دارند، ادامه داشته باشند. این تبادل باعث تداوم بقای زندگی شخص می‌شود.
ضربه‌های الکتریکی در بالای دهلیز راست شروع می‌شوند و از راه‌های ویژه به سمت حفره‌ها حرکت می‌کنند و سیگنال را برای انجام عمل پمپاژ به قلب می‌رسانند.
سیستم هدایت، ضربان قلب را در یک ریتم هماهنگ و طبیعی نگه می‌دارند که این امر باعث حفظ جریان خون در کل بدن می‌شود.
علل انواع بیماری‌های قلبی
علل انواع بیماری‌های قلبی می‌تواند متفاوت باشد.
1- علل بیماری قلبی عروقی
توسعه و رشد آترواسکلروز. بیماری قلبی عروقی اغلب به مشکلات مختلف قلب و رگ‌های خونی اشاره دارد و این اصطلاح اکثراً برای بیماری‌هایی به کار برده می‌شود که رگ‌های خونی به خاطر بیماری آترواسکلروز صدمه ببینند. آترواسکلروز باعث ایجاد پلاک چربی درون رگ شده که رشد آن موجب سفت شدن دیواره رگ و گرفتگی کل رگ می‌شود و سرانجام جریان و انتقال خون به بافت‌ها و بدن متوقف می‌شود.
آترواسکلروز از شایع‌ترین علت بیماری قلبی عروقی است؛ و دلیل آن می‌تواند برخی مشکلات قابل کنترل مانند رژیم غذایی نامناسب، عدم ورزش، داشتن اضافه وزن باشد.
2- علل بیماری ضربان قلب (آریتمی)
از علل و شرایط بروز بیماری‌های قلبی آریتمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ص‌های قلبی که به صورت مادرزادی هستند.
- بیماری عروق کرونر
- فشار خون بالا
- دیابت
- مصرف سیگار
- مصرف بیش از حد الکل یا کافئین
- مصرف مواد مخدر
- استرس و اضطراب
- برخی از داروهای بدون نسخه، داروهای تجویزی، مکمل‌های غذایی و داروهای گیاهی
- بیماری دریچه قلب
فردی که سابقه بیماری قلبی نداشته و قلب سالمی دارد بعید به نظر می‌رسد که دچار این بیماری شود ولی اگر همین فرد تحت تأثیر برخی عوامل خارجی مانند استرس، سیگار و مواد مخدر قرار بگیرد ممکن است دچار این بیماری شود؛ اما برای شخصی که بیماری قلبی دارد به طوری که قلب او قبلاً عمل شده و تغییراتی روی آن انجام شده، با به وجود آمدن کوچک‌ترین اشکال در ضربان الکتریکی یا عدم شروع و ادامه جریان خون، شخص دچار بیماری آریتمی می‌شود.
3- علل نقص مادرزادی قلب
نقص مادرزادی قلب معمولاً زمانی که نوزاد در رحم مادر قرار دارد، به وجود می‌آید. نقص‌های قلبی می‌تواند بلافاصله بعد از تشکیل قلب، حدود یک ماه پس از تخمک‌گذاری، به علت تغییر جریان خون در قلب ایجاد شود. برخی از شرایط پزشکی، داروها و ژن‌ها ممکن است در ایجاد نقایص قلبی نقش داشته باشند.
نقص‌های قلبی در بزرگ‌سالان نیز می‌تواند به وجود بیاید. با گذشت زمان، ساختار قلب شخص می‌تواند تغییر کند و باعث نقص قلب شود.
4- علل بیماری کاردیومیوپاتی
علت کاردیومیوپاتی که ضخیم شدن یا بزرگ شدن عضله قلب است بستگی به گونه آن دارد:
- کاردیومیوپاتی کامل. علت این گونه‌ی شایع بیماری کاردیومیوپاتی اغلب ناشناخته است. این بیماری ممکن است به علت کاهش جریان خون به قلب بعد از آسیب‌های ناشی از حمله قلبی، عفونت، سموم و داروهای خاص باشد. ممکن است این بیماری ارثی باشد و معمولاً قسمت چپ قلب بزرگ و ضخیم می‌شود.
- کاردیومیوپاتی ترکیبی. در این گونه از بیماری کاردیومیوپاتی، عضله قلب به صورت غیرطبیعی بزرگ می‌شود. این بیماری معمولاً به صورت ارثی است. این بیماری با گذر عمر به علت فشار خون بالا و پیری به وجود می‌آید.
- کاردیومیوپاتی محدود کننده. این گونه از نادرترین بیماری‌های کاردیومیوپاتی است و باعث می‌شود عضله قلب بسیار سفت شده و حالت ارتجاعی خود را از دست دهد. فرد بیمار ممکن است پس از مبتلا شدن به برخی بیماری‌ها مانند اختلالات بافت رابط، افزایش بیش از حد آهن در بدن، ایجاد پروتئین‌های غیر طبیعی (آمیلوئیدوز) یا برخی از درمان‌های سرطان دچار این بیماری شود.
5- علل عفونت قلب
بیماری عفونت قلب همانند اندوکاردیت زمانی ایجاد می‌شود که یک باکتری، ویروس یا ماده شیمیایی به عضله قلب فرد بیمار برسد. شایع‌ترین علل عفونت قلب عبارت‌اند از:
6- علل بیماری قلبی دریچه
علل زیادی برای ابتلا به این بیماری وجود دارد. ممکن است شخص به صورت مادرزادی به این بیماری دچار شده باشد یا دریچه‌های قلبی شخص به علت یکی از موارد زیر آسیب ببیند:
- تب روماتیسمی
- عفونت (اندوکاردیت عفونی)
- اختلالات بافت رابط
فاکتورهای ابتلا به بیماری قلبی
سن. بالا رفتن سن و پیری خطر ابتلا به گرفتگی رگ‌ها، ضعیف و سفت شدن عضله قلب را افزایش می‌دهد.
جنسیت. به طور معمول مردان بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی هستند. زنان نیز بیشتر پس از یائسگی، مبتلا به این بیماری می‌شوند.
سابقه خانوادگی. سابقه خانوادگی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
مصرف سیگار. نیکوتین باعث تنگ شدن رگ‌های خونی می‌شود و مونوکسید کربن نیز می‌تواند به پوشش داخلی رگ‌ها آسیب برساند و باعث می‌شود که افراد سیگاری، بیشتر به بیماری آترواسکلروز مبتلا شوند. حملات قلبی در افراد سیگاری بیشتر از افراد غیر سیگاری است.
داروهای شیمی درمانی و پرتو درمانی برای سرطان. بعضی از داروهای شیمی درمانی و پرتو درمانی ممکن است خطر بیماری قلبی عروقی را افزایش دهند.
رژیم غذایی ضعیف. رژیم غذایی که دارای چربی زیاد، نمک، قند و کلسترول است، می‌تواند به پیشرفت بیماری‌های قلبی کمک کند.
کلسترول خون بالا. سطح بالای کلسترول خون می‌تواند خطر ایجاد پلاک‌های چربی و آترواسکلروز را افزایش دهد.
دیابت. دیابت خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد چون شخصی که مبتلا به بیماری دیابت است، هر دو عامل فشار خون بالا و چاقی را دارد.
چاقی. وزن بیش از حد یکی دیگر از عوامل ابتلا به بیماری‌های قلبی است.
فعالیت فیزیکی و تحرک کم. شخصی که در زندگی تحرک کمی دارد و ورزش نمی‌کند، بیشتر از بقیه در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارد.
استرس. ممکن است استرس به جریان خود آسیب برساند که این امر خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد.
رعایت نکردن بهداشت. شستشوی نامنظم دست‌ها و ترک عادت‌های بهداشتی که می‌تواند باعث جلوگیری از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی شود، می‌تواند هر شخصی را در معرض خطر عفونت‌های قلبی قرار دهد. بهداشت ضعیف دهان و دندان نیز ممکن است به بیماری قلبی کمک کند.
عوارض جانبی بیماری قلبی
نارسایی قلبی. یکی از رایج‌ترین عوارض بیماری قلب، نارسایی قلب است. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که قلب نتواند خون مورد نیاز برای اندام‌های بدن را پمپاژ کند. نارسایی قلبی می‌تواند به خاطر انواع بیماری‌های قلبی از جمله نقص‌های قلبی، بیماری قلبی عروقی، بیماری قلبی دریچه‌ای، عفونت قلب و یا کاردیومیوپاتی به وجود آید.
حمله قلبی. لخته‌ی خون باعث می‌شود جریان خون در رگ متوقف شود و قلب که با خون کار می‌کند از کار بیافتد و باعث حمله قلبی شود که از تأثیرات آن می‌توان به آسیب دیدن و از بین رفتن عضله قلب اشاره کرد.
آترواسکلروز نیز می‌تواند باعث حمله‌ی قلبی شود.
سکته‌ی مغزی. عواملی که منجر به بیماری قلبی می‌شوند می‌توانند باعث وقوع سکته‌ی مغزی نیز شوند. سکته‌ی مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون به مغز کم و یا حتی متوقف شود. سکته‌ی مغزی یک حالت اضطراری است. به این صورت که چند دقیقه پس از سکته، مغز شروع به مرگ می‌کند.
انعقاد. انعقاد و لخته‌ی خون یک اتفاق جدی است که ممکن است در هر جای بدن اتفاق بیافتد و جریان خون به آن قسمت متوقف شده و باعث خونریزی داخلی شود و در نهایت خطر مرگ برای فرد بیمار را به وجود آورد.
بیماری‌های خارجی مربوط به رگ‌ها. آترواسکلروز نیز می‌تواند منجر به بیماری عروق محیطی شود. به این صورت که اگر فردی مبتلا به بیماری قلبی باشد و پاهای او به مقدار کافی خون دریافت نکند، در هنگام انجام کارهایی مانند پیاده‌روی با درد و گرفتگی پا مواجه می‌شود.
توقف ناگهانی قلب. ایست ناگهانی قلب و از دست دادن عملکرد آن اغلب ناشی از بیماری‌های آریتمی است. ایست قلبی یک وضعیت اورژانسی است که اگر بلافاصله درمان نشود موجب مرگ می‌شود.
پیشگیری
برخی از بیماری‌های قلب مانند نقص قلب قابل پیشگیری نیستند. با این حال با انتخاب یک شیوه درست زندگی می‌توانید از ابتلا به اکثر بیماری‌های قلبی پیشگیری کنید و اگر هم مبتلا به بیماری باشید این سبک صحیح زندگی، بیماری شما را بهبود می‌بخشد:
- ترک سیگار
- کنترل شرایط بهداشتی مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و دیابت
- تمرین حداقل 30 دقیقه در روز در اکثر روزهای هفته
- استفاده از رژیم غذایی کم چرب و کم نمک
- حفظ وزن متناسب
- کاهش و کنترل استرس
- تمرین بهداشت صحیح
منبع: چطورپدیا
نوار قلب (ECG): نوار قلب، سیگنال‌های الکتریکی حاصل را ثبت می‌کند. پزشک با کمک این سیگنال‌ها می‌تواند ریتم و ساختار قلب هر شخص را تشخیص دهد. ممکن است نوار قلب شخص در زمان استراحت و ورزش متفاوت باشد.
الکتروکاردیوگرام دینامیک: یک دستگاه قابل حمل است که فرد آن را می‌پوشد تا نوار قلب او به‌طور پیوسته ثبت شود. معمولاً این دستگاه باید به مدت 24 تا 72 ساعت در تن بیمار بماند. از این دستگاه برای تشخیص بی‌نظمی‌های ریتم قلبی استفاده می‌شود که نوار قلب نمی‌تواند آن‌ها را تشخیص دهد.
